ધોડીઆ આદિવાસીઓ દ્વારા મહા મહિના ટાણે નદી કિનારાઓ પર 'ઉજવણાં' ધરાયાં.

          


ધોડીઆ આદિવાસીઓ દ્વારા મહા મહિના ટાણે નદી કિનારાઓ પર 'ઉજવણાં' ધરાયાં.

બહુધા દક્ષિણ ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રના થાણે વિસ્તારમાં વસતા ધોડીઆ આદિવાસી સમુદાયના લોકો 'મહા' મહિના દરમિયાન અવસાન પામેલ વ્યકિતઓ માટેની છેલ્લી વિધિ 'ઉજવણાં' ધરે છે. પરંપરાગત આ વિધિને 'પરજણ' પણ કહે છે. ધોડીઆ આદિવાસીઓ માં જ જોવા મળતી આ પરંપરા અનુસાર એમની માન્યતા એવી છે કે 'સગા' દ્વારા આ વિધિ કરાય એના થકી જ મૃતાત્માને સદગતી મળી શકે. ધોડીઆ ભાષામાં એક જ કુળના એટલેકે એક લોહીના હોય એ 'સગા' અને અન્ય સગા સંબંધી હોય એમને 'પોતિકા' કહેવાય છે. 

ઉજવણાંનો મહિનો એટલે કે 'મહા' મહિના ટાણે અલગ અલગ કુળના પટેલિયા એટલે કે આગેવાનો નક્કી કરે એ દિવસે અને સ્થળ પર એકઠા થઈ આ ઉજવણાં ધરાય છે. નદી કિનારો કે કોઈ મેદાની પ્રદેશમાં વિશેષતઃ આ માટે કુળના લોકો ભેગા થાય છે. 

ધોડીઆ આદિવાસીઓમાં અઢીસો થી ત્રણ સો જેટલાં કુળ અસ્તિત્વ ધરાવે છે, જેવાં કે કોકણીઆ, કોલા, પાંચબડીઆ, નિતળ્યા, વાંસફોડીઆ, વાડવા, કોદર્યા, માંગીહુંગી ધાડયા, હાથી, શાહુ, અટારા, સાવક, નાગળા, સુવાંગ્યા, ડેલકર, ચટની ચોબડીઆ, દાંદુળીઆ, ભાટડા, સિધુરીઆ, વણજારીઆ, ગાયકવાડ, નાયક વગેરે…

૨૦૧૧ ની વસ્તી ગણતરી મુજબ માત્ર ગુજરાત રાજ્યમાં ધોડીઆ આદિવાસીઓ ની વસ્તી ૬,૩૫,૬૯૫ જેટલી નોંધાયેલ છે.

આજના આધુનિક સમયમાં પણ આ સમુદાયે થોડાઘણા બદલાવો સાથે આ ઉજવણાંની પરંપરા જાળવી રાખેલી જોવા મળે છે.

અનાવલ ખાતે કાવેરી નદી તટે મહા મહિનામાં ઘણા કુળના લોકો ઉજવણાં માટે ભેગા થતાં મોટો ઉત્સવ હોય એવો માહોલ સર્જાય છે.

લેખ : કુલીન પટેલ

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

ढोडिया जाति

Image
धोडिया जाति में अन्य समाजों की तुलना में एक अनोखी जाति व्यवस्था है। जाति संगठन एक इकाई के रूप में काम करता है। कहा जाता है कि जब धोडिया के लोग आजीविका के लिए धूलिया से दक्षिण गुजरात के इलाके में चले गए, तो उनके कारवां में 56 लोग थे। 56 सहेदारों के विभिन्न परिवारों के 56 कुल थे। समय के साथ, अलग-अलग व्यवसायों और अन्य समाजों के विभिन्न प्रकार के लोगों के साथ बातचीत के कारण, लोगों के विभिन्न समूहों को अलग-अलग नामों से जाना जाने लगा और उसी से उनके कबीले के नाम भी अस्तित्व में आए। प्रणाली के हिस्से के रूप में, कुलों को विभाजित किया गया। जाड़ा नाम धारण करने के साथ ही गोत्रों की संख्या बढ़ती गई। आज ढोडिया जाति के लोगों में 56 के बजाय लगभग 240 गोत्र विद्यमान हैं। इसके अलावा, उनके पास अपने-अपने गोत्रों का एक अनूठा सक्रिय संगठन है। धोडिया जाति में गोत्र न्यायिक पैनल के रूप में भी कार्य करता है। कबीले के सदस्यों के बीच होने वाले छोटे-मोटे विवादों को भी कबीले के नेताओं और सदस्यों के साथ मिलकर सुलझाया जाता है। प्रत्येक कबीले का एक मुखिया होता है, जिसे ढोडिया लोग "पटेल" के नाम से जानते हैं।
Read more

बरमदेव - धोडिया जनजातियों का एक सांस्कृतिक दस्तावेज

 बरमदेव - धोडिया जनजातियों का एक सांस्कृतिक दस्तावेज प्रकृति में कुछ स्थायी मूल्य होते हैं। उनमें से एक है कीमत का डर. आदिमानव ने अपने जीवन में प्राकृतिक शक्तियों के भय के साथ-साथ अन्य प्रभावशाली एवं अप्रत्याशित कारकों का भी अनुभव किया, आदिमानव ने प्रकृति के विभिन्न तत्वों की पूजा एवं आराधना प्रारंभ कर दी, भय अथवा उदासीनता के कारण उसने देवी-देवताओं जैसी शक्तियों की कल्पना की एवं घर के आँगन में, गाँव में उनकी पूजा की जाती थी, नदियों और झीलों के किनारे या पहाड़ की गुफाओं में उनकी मूर्तियाँ और स्थान बनाए जाते थे। प्राचीन काल से शुरू हुई पूजा की यह परंपरा आज भी आदिवासी समाज में देखी जाती है। मानव जीवन को प्रभावित करने वाले दो सबसे प्रभावशाली कारक हैं: 1. धर्म और 2. शिक्षा। धर्म द्वारा निर्मित वातावरण समाज की नैतिकता और प्रथाओं को आकार देता है। यह उस समाज के रीति-रिवाज, रीति-रिवाज, देवी-देवताओं से जुड़ी मान्यताएं, मंत्र तंत्र और भूत-प्रेत की मान्यताएं आदि पर निर्भर करता है। वे समाज के देवता हैं। बारामदेव में आस्था रखने वाली प्रमुख जनजातियाँ धोडिया, नायक, कुंकणा, धनका, वार्ली, कोलचा और हलपति
Read more

Khergam : ખેરગામ મામલતદારશ્રી ડી.સી. બ્રાહ્મણકાચ્છ દ્વારા શામળા ફળિયા પ્રાથમિક શાળાની ઓચિંતી મુલાકાત દરમ્યાન શિષ્ટાચારનાં દર્શન કરાવ્યા.

Image
                Khergam : ખેરગામ મામલતદારશ્રી ડી.સી. બ્રાહ્મણકાચ્છ દ્વારા શામળા ફળિયા પ્રાથમિક શાળાની ઓચિંતી મુલાકાત દરમ્યાન શિષ્ટાચારનાં દર્શન કરાવ્યા. તારીખ ૧૩-૦૩-૨ ૦૨૪નાં દિને બીજા સેશન દરમ્યાન ખેરગામ મામલતદારશ્રી ડી.સી. બ્રાહ્મણકાચ્છ દ્વારા શામળા ફળિયા પ્રાથમિક શાળાની ઓચિંતી મુલાકાત લેવામાં આવી હતી. જેમાં પ્રથમ બી.એલ.ઓ. દ્વારા બુથની માહિતી લેવામાં આવી. ત્યાર બાદ ધોરણ -૭ નાં વર્ગખંડમાં દાખલ થઈ શિક્ષકની ખુરશી પર બેસતા પહેલાં બાળકો પાસે બેસવા અંગે પૂછવામાં આવતાં બાળકો નવાઈ પામ્યા હતા. એક અધિકારી શિક્ષકની ખુરશી પર બેસવા અંગે મંજૂરી માંગે અને તે પણ બાળકો પાસે એ બાળકો માટે નવાઈની વાત  કહેવાય. જે તેમણે નમ્રતાનાં ગુણનું પ્રત્યક્ષ શિક્ષણ આપ્યું હતું.  સાહેબે વર્ગમાં અધિકારી તરીકે નહિ પરંતુ શિક્ષકની જેમ બાળકો સાથે વાર્તાલાપ કર્યો હતો.વાતચીત દરમ્યાન બાળકો પણ જાણે શિક્ષક સાથે જ વાતચીત કરતા હોય તેવું વાતાવરણ જોવા મળ્યું હતું. જે આજના વર્તમાન સમયમાં જવલ્લે જોવા મળે છે. બાળકો દ્વારા અંગ્રેજીમાં અભિવાદન કર્યા બાદ  સાહેબે માતૃભાષામાં અભિવાદન કરી માતૃભાષાના ગૌરવનું ઉદાહરણ પૂરું પાડ્યું હતું. ત્યાર બ
Read more